2025 là năm đầu tiên trong chuỗi 8 năm liên tục người Việt Nam đón giao thừa đêm 29 tết. Điều gì đã xảy ra để khiến năm 2033 chúng ta mới gặp lại ngày 30 tết?
Báo Thanh Niên ngày 29/12 đưa thông tin với tiêu đề: “Từ 2025 người Việt đón giao thừa chỉ có 29 tết suốt 8 năm: Ngày 30 tết ‘đi đâu’?” cùng nội dung như sau:
Tết Nguyên Đán Ất Tỵ 2025 năm nay, người Việt Nam sẽ đón giao thừa vào đêm 29 tết thay vì đêm 30 tết như năm ngoái. Điều này sẽ diễn ra liên tục trong suốt 8 năm tới đây. Vì sao không có ngày 30 tết?
Điểm sóc
Lý giải cho vấn đề trên, anh Phạm Vũ Lộc, nghiên cứu viên tại Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, Viện hàn lâm Khoa học công nghệ Việt Nam cho biết Tết cổ truyền Việt Nam được tính theo âm lịch. Trong khi đó, độ dài một tháng âm lịch không quy ước giống như tháng dương lịch mà nó phụ thuộc vào tình hình thực tế. Đây cũng là điều mà nhiều người lầm tưởng.
Các yếu tố mà âm lịch phụ thuộc vừa là yếu tố phi quy ước và khó dự tính, nhưng cũng vừa là yếu tố quan trọng đảm bảo tính chính xác của âm lịch nước ta, vượt trội hơn các loại âm lịch quy ước khác trên thế giới.
Nhà nghiên cứu cho biết một tháng âm lịch phải theo sát sự thay đổi pha của mặt trăng từ không trăng, trăng lưỡi liềm, trăng bán nguyệt, trăng khuyết, trăng tròn và ngược lại.
“Mỗi tháng bắt đầu vào ngày không trăng, tức là ngày mà mặt trăng ở cùng phía với mặt trời. Thời điểm này được gọi là điểm sóc và nó rơi vào ngày nào thì ngày đó sẽ là ngày mùng 1 đầu tháng âm lịch”, anh Lộc phân tích.
Thời gian từ điểm sóc này tới điểm sóc tiếp theo (gọi là tuần trăng) dài ngắn tùy mỗi tháng. Đó là do quỹ đạo của trái đất quanh mặt trời và quỹ đạo của mặt trăng quanh trái đất là hình bầu dục chứ không tròn, nên tốc độ di chuyển của mặt trời và mặt trăng trên bầu trời không đều, khiến cho thời gian để chúng gặp lại nhau (gọi là giao hội) hàng tháng không bằng nhau.
Sự trùng hợp ngẫu nhiên
Theo đó, tuần trăng dài trung bình 29 ngày 12 giờ 44 phút và dao động hơn kém giá trị này tới 7 tiếng đồng hồ. Hệ quả là từ điểm sóc này (tính là ngày mùng 1) tới điểm sóc tiếp theo có thể rơi vào ngày thứ 30 hoặc sang ngày thứ 31. Ngày này trở thành ngày mùng 1 tháng tiếp theo và tháng trước đó tương ứng sẽ có 29 hoặc 30 ngày (gọi là tháng thiếu hoặc đủ).
Đây là bảng so sánh độ dài tuần trăng tháng chạp của 10 năm liên tiếp tính từ năm nay. Có thể thấy độ dài tuần trăng dao động nhưng vì điểm sóc xảy ra sớm trong ngày mùng 1 tháng chạp nên điểm sóc tháng giêng tiếp sau vẫn nằm gọn trong ngày thứ 30 tính từ ngày đó. Ngày thứ 30 này trở thành ngày mùng 1 tết và tháng chạp dừng lại vào ngày 29 liền trước đó.
Với trình độ tính toán ngày nay, độ chính xác của các thông số có thể vượt qua hàng giây. Việc độ dài tuần trăng và điểm sóc thay đổi từng tháng phụ thuộc vào nhiều yếu tố nên không thể định ra quy luật mà phải tính toán chính xác theo thực tế mỗi tháng. Không riêng gì tháng chạp, tháng âm lịch nào cũng có thể thiếu hoặc đủ.
“Do đó việc 8 năm liên tục tháng chạp thiếu cũng chỉ là một sự trùng hợp, không hề mang tính quy luật của lịch pháp. Hơn nữa, âm lịch đã được sử dụng lâu đời ở nước ta từ xưa đến nay, hiện tượng này không có gì đặc biệt. Ví dụ như từ năm Bính Thân (2016) đến năm Canh Tý (2020) liên tiếp 5 năm có tháng chạp đủ”, chuyên gia nói thêm.
Không có 30 tết, ảnh hưởng gì không?
Theo chuyên gia, Tết Nguyên đán nước ta có ngày trừ tịch là ngày cuối cùng của năm cũ. Ngày này thường được dân gian gọi nôm na là ngày 30 tết.
Tuy vậy, như đã giải thích ở trên, ngày cuối năm không nhất thiết là ngày 30 tháng chạp mà còn có thể là ngày 29. Dù đó là ngày 29 hoặc 30 thì cũng không ảnh hưởng gì đến các phong tục tết cổ truyền vẫn được nhân dân ta lưu truyền và thực hành hàng năm.
Anh Lê Phước Duy (34 tuổi, ngụ Q.8) cho biết việc đón giao thừa 8 năm liên tiếp vào ngày 29 tết cũng là điều lạ mà anh chưa từng trải qua. “Vậy là suốt 8 năm mình sẽ không thể nói đêm 30 tết nữa, điều này cũng khá thú vị. Với mình, đón giao thừa ngày nào cũng không quan trọng, miễn cả nhà đoàn viên, hạnh phúc”, anh bày tỏ.
Người đàn ông cũng cho biết năm nào cũng vậy, dù là giao thừa đêm 29 hay đêm 30, anh và người thân cũng quây quần cùng nhau đón một năm mới nhiều hy vọng mới, vẫn thực hiện các phong tục, nghi thức truyền thống của gia đình như bao năm qua vẫn vậy.
Trước đó, báo Dân trí ngày 07/12 cũng có bài đăng với thông tin: “8 năm nữa người dân Việt Nam mới được đón giao thừa vào đêm 30 Tết“. Nội dung được báo đưa như sau:
Gần 10 năm nữa mới lại có ngày 30 Tết
Giao thừa là thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, là thời điểm quan trọng nhất trong năm đối với văn hóa của nhiều dân tộc.
Năm 2025 là năm Ất tỵ, theo lịch Âm lịch, năm 2025 bắt đầu từ ngày 29/1/2025 Dương lịch đến ngày 16/2/2026 Dương lịch. Như vậy, giao thừa năm 2025 rơi vào ngày 28/1/2025 Dương lịch, tức là vào lúc 0h00 ngày 1/1/2025 Âm lịch.
Vì vậy, người Việt Nam sẽ đón giao thừa năm 2025 vào ngày 28/1/2025 Dương lịch.
Ngày 30 tháng Chạp hằng năm là ngày kết thúc năm cũ. Tuy nhiên, có thể rất nhiều người chưa biết rằng phải gần 10 năm nữa mới lại có ngày 30 Tết, vì từ năm 2025 trở đi tới năm 2032 chỉ có ngày 29 Tết.
Theo cách tính năm Âm Lịch thì không phải năm nào cũng sẽ kết thúc ở ngày 30, có rất nhiều năm tháng 12 chỉ có 29 ngày. Liên tục từ năm 2024 đến năm 2032, lịch Âm tháng Chạp chỉ dừng lại tới ngày 29 Tết. Điều này có nghĩa là người dân Việt sẽ đón giao thừa vào đêm 29 Tết thay vì 30 như thường lệ.
Như vậy, Năm 2025, Tết Âm lịch sẽ không có ngày 30 Tết. Theo lịch âm, tháng Chạp năm 2025 chỉ có 29 ngày, do đó, người dân sẽ chỉ có thể đón Giao thừa vào ngày 29 Tết. Điều này có nghĩa là từ năm 2025 đến năm 2032, sẽ không có ngày 30 tháng Chạp nào, và người dân sẽ không được đón Giao thừa vào ngày này trong suốt 8 năm liên tiếp.
Tại sao không có ngày 30 Tết từ năm 2025 đến 2032?
Để giải thích lý do không có ngày 30 Tết từ năm 2025 đến 2032, theo lịch vạn niên, năm Giáp Thìn sẽ kết thúc vào ngày 29 tháng Chạp, ứng với ngày 28/1/2025. Khoảnh khắc giao thừa Tết Nguyên đán Ất Tỵ sẽ đến khi giây phút cuối cùng của ngày 29 tháng Chạp Giáp Thìn qua đi. Mùng 1 Tết là ngày 29/1 Dương lịch.
Ất Tỵ là năm bắt đầu chuỗi 8 năm Âm lịch liên tiếp, tháng Chạp chỉ có 29 ngày, đến tận năm 2032. Sang tận Tết Nguyên đán Quý Sửu 2033, chúng ta mới gặp lại ngày 30 Tết.
Việc tháng Chạp của năm nào đó có 29 hay 30 ngày không phải do sự sắp xếp chủ quan của người làm lịch, mà dựa vào xác định điểm sóc.
Theo ThS Trần Tiến Bình, nguyên là cán bộ Ban Lịch Nhà nước, sau này là Phòng Nghiên cứu lịch, Trung tâm Thông tin Tư liệu, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, tác giả cuốn “Lịch Việt Nam thế kỷ XX – XXI”, thì sự xuất hiện các năm không có ngày 30 tháng Chạp không theo quy luật nhất định, do việc tính toán lịch dựa theo sự chuyển động của các thiên thể và Mặt trăng rất phức tạp.
Mặt trăng bị ảnh hưởng nhiễu loạn bởi sức hút của Mặt trời, Trái đất và nhiều hành tinh khác, dẫn đến điểm sóc – liên quan đến tháng thiếu, tháng đủ – cũng dao động không theo chu kỳ nhất định nào.
Do đó, với câu hỏi vì sao suốt 8 năm liền kể từ 2025, Tết Nguyên đán không có ngày 30 Tết, chúng ta chỉ có thể trả lời rằng, vì những năm đó điểm sóc của tháng Chạp rơi vào ngày 29.
Còn tại sao điểm sóc của tháng Chạp nhằm vào ngày 29 liên tiếp nhiều năm như vậy thì các nhà làm lịch cũng không giải thích được.
Ông Trần Tiến Bình lý giải thêm, vì lịch tính theo Mặt trăng khó dự đoán như vậy nên việc thống kê quy luật các tháng Chạp đủ 30 ngày là không khả thi. Lịch các năm phụ thuộc vào sự tính toán chính xác ở từng thời điểm cụ thể.
Chẳng hạn từ 2033 đến 2037 có các tháng Chạp đủ, từ 2038 đến 2040 là các tháng Chạp thiếu, đến 2041 lại có tháng Chạp đủ.
