Mặc dù nhu cầu di chuyển bằng đường hàng không có xu hướng tăng trưởng mạnh mẽ trở lại sau dịch Covid-19 khi du lịch hồi phục, các hoạt động giao thương kinh tế cũng dày đặc hơn, nhưng các doanh nghiệp trong ngành này vẫn “chóng mặt” với những biến động chi phí đầu vào.
Giá nhiên liệu không ngừng biến động
Không khó để nhìn ra về lợi thế ở thị trường quốc tế gần như đang mở cửa hoàn toàn và hàng không là một trong những ngành được hưởng lợi nhiều nhất. Trong bức tranh khởi sắc của mảng vận tải hành khách xuyên biên giới, các doanh nghiệp vận tải hành khách đường bộ, đường thủy đang cải thiện dần lợi nhuận, đặc biệt trong năm 2023.
Theo Báo cáo tình hình kinh tế – xã hội tháng 10 của Tổng cục thống kê, tính chung 10 tháng năm 2023, vận chuyển hành khách tăng 12,5% và luân chuyển tăng 27,6% so với cùng kỳ năm trước.
Song riêng với ngành hàng không, việc tăng doanh thu lại không mang về lợi nhuận kỳ vọng dù các phương án tái cơ cấu, cắt giảm chi phí nội bộ đã được thực hiện tối ưu. Nguyên nhân chủ yếu nằm ở chỗ doanh nghiệp rất khó chủ động được với chi phí khách quan như giá nhiên liệu leo thang, tỉ giá, lãi suất liên tục thay đổi theo chiều hướng tiêu cực và các xung đột địa chính trị trên thị trường quốc tế biến động. Trong cơ cấu chi phí, giá nhiên liệu thường chiếm khoảng 25-28% chi phí khai thác của các hãng hàng không. Tuy nhiên, khi giá nhiện liệu tăng cao đã đẩy chi phí nhiên liệu lên 36-38% tổng chi phí khai thác, thậm chí ở mức cao hơn nhiều trong cơ cấu chi phí của các Hãng hàng không hoạt động theo mô hình hàng không chi phí thấp (LCC).
Cập nhật theo dữ liệu của các hãng bay cho thấy, giá nhiên liệu trung bình năm 2023 so với năm 2015 (thời điểm khung giá vé máy bay hiện tại được áp dụng) đã tăng tới 58,6%, từ mức giá 67,37 USD/thùng trung bình năm 2015 tăng lên mức 106,86 USD/thùng năm 2023. Diễn biến này đã khiến chi phí của các hãng bay “ăn mòn” lợi nhuận. Đơn cử như chi phí nhiên liệu của Vietnam Airlines năm 2023 tăng so với 2019 ở mức trên 6.200 tỷ đồng.
“Năm 2023, giá nhiên liệu bay được xây dựng khoảng 112 USD/thùng trên cơ sở dự báo giá dầu thô Brent, nhưng rủi ro giá nhiên liệu đã diễn biến rất khó lường do nhiều yếu tố không chắc chắn về kinh tế vĩ mô, thị trường năng lượng và địa chính trị thế giới. Giá nhiên liệu bay chỉ cần tăng hoặc giảm 1 USD/thùng có thể tác động chi phí nhiên liệu năm nay tăng/giảm tương ứng khoảng 224 tỉ đồng”, đại diện một hãng hàng không phân tích.
Đây không chỉ là vấn đề của các hãng nội địa Việt Nam mà nhiều hãng hàng không trên thế giới để đảm bảo hoạt động kinh doanh đã buộc phải xem xét nhiều phương án cân bằng chi phí bao gồm việc áp dụng “phụ phí nhiên liệu”. Trên thực tế, nhiều hãng bay ở châu Âu và châu Mỹ bao gồm cả Trung Đông đều đã áp dụng lựa chọn này để giảm thiểu áp lực do giá nhiên liệu gây ra. Việc điều chỉnh giá này đang là thực trạng của ngành hàng không thế giới trong vài năm trở lại đây.
Hiệu ứng cánh bướm từ chênh lệch tỷ giá
Thị trường ngoại tệ những năm gần đây cũng biến động không ngừng. Số liệu cho thấy, tỉ giá đã tăng 9% từ 21.900 VNĐ/USD bình quân năm 2015 lên 23.900 VNĐ/USD bình quân năm 2023. Với đà tăng của đồng USD trên thị trường thế giới, biên độ chênh lệch tỷ giá USD/VND trong nước tính ra con số không đáng kể nhưng lại gây áp lực lớn lên giá vé máy bay, đặc biệt đối với giá vé máy bay nội địa được định vị bằng VND và không có phụ thu nhiên liệu.
Các hãng hàng không nội địa Việt Nam đã cố gắng tối ưu chi phí trong hoạt động kinh doanh, tuy nhiên không thay đổi được quá nhiều. Chi phí vận chuyển hàng không có 70% là chi phí bằng ngoại tệ trong khi doanh thu bán vé tại Việt Nam lại bằng VNĐ. Một chênh lệch nhỏ của tỷ giá USD với VNĐ cũng hoàn toàn có thể gây ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận và hiệu quả kinh doanh của các hãng hàng không.
Giống như hiệu ứng cánh bướm, nếu tỉ giá USD/VNĐ cuối năm 2023 chỉ cần tăng 1% so với kế hoạch dự kiến hạch toán sẽ làm giảm lợi nhuận của Vietnam Airlines khoảng 200 tỉ đồng do đánh giá lại nợ phải trả dài hạn gốc USD.
Tuy vẫn phải đối mặt với chi phí đầu vào cao, giá vé máy bay nội địa Việt Nam được đánh giá là cân đối ở mức hợp lý. Đặc biệt, ở nhiều chặng, các hãng đã chủ động khuyến mãi sâu để kích cầu đưa xuống mức thấp nhất 6 năm qua trong các dịp cao điểm. Giá vé máy bay trung bình dịp nghỉ hè 2023 đã giảm hơn 10% so với cùng kỳ năm 2019.
Nhưng trên thực tế bản thân các hãng hàng không vẫn đang phải “gồng mình” để vượt qua giai đoạn khó khăn. Nếu như giá vé chưa được điều chỉnh, doanh thu từ việc duy trì giá bán vé máy bay của các hãng khó có thể bù đắp chênh lệch tác động từ chi phí đầu vào.
