Chùa Phổ Quang có lịch sử hơn 800 năm bị thiêu rụi vào sáng ngày 23/10, khiến 27 pho tượng Phật bị thiêu rụi, Bảo vật quốc gia là bệ đá hoa sen bị vỡ cánh hoa… Ước thiệt hại 25 tỷ đồng.
Hiện trường vụ cháy. (Ảnh cắt từ clip/Người dân ghi lại/Facebook)
Theo UBND xã Xuân Lũng, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ, khoảng 9h30 sáng 23/10, một đám cháy bất ngờ bùng phát từ phía trong chùa Phổ Quang.
Trong khi chờ lực lượng cứu hỏa tới, lực lượng chức năng đã sử dụng các phương tiện tại chỗ để xử lý đám cháy.
Khoảng 10h30, lực lượng cứu hỏa có mặt tại hiện trường và thực hiện các biện pháp nghiệp vụ cứu hỏa, đến 11h30, ngọn lửa đã được dập tắt hoàn toàn.
Vụ cháy đã thiêu rụi tòa Tam Bảo; Bảo vật quốc gia là bệ đá hoa sen bị vỡ cánh hoa. Đồng thời, 27 pho tượng Phật bị thiêu rụi hoàn toàn cùng toàn bộ cơ sở vật chất trong chùa. Tổng thiệt hại ước tính khoảng 25 tỷ đồng.
Theo thống kê của UBND xã Xuân Lũng, cơ sở vật chất trong ngôi Tam Bảo chùa Phổ Quang gồm: Bảo vật quốc gia là 1 bàn thờ Phật Thạch Tòa; các pho tượng gồm: 3 tượng Tam Thế, 1 tượng Quan Âm, 1 tượng Đại Thế Chí, 1 tượng Văn Thù, 1 tượng Phổ Hiền; 1 bức Thích Ca Mâu Ni bằng đá; 1 tượng Ngọc Hoàng Đại Đế; 2 tượng Hộ Pháp; 1 tượng Nam Tào, 1 tượng Bắc Đẩu; 1 tòa Cửu Long; 4 tượng Tứ Đại Thiên Vương; 1 tòa Dược Sư; 2 tượng Hộ Pháp; 1 Ban Đức Ông gồm 3 tượng; 1 Ban Thánh Tăng gồm 3 tượng; 4 Động Sơn Trang; 1 bức Hoành Phi Câu Đối; 4 bức Hoành Phi, 2 Câu Đối; 17 bát hương các ban; 1 phản gỗ đặt trên bệ đá hoa sen; 2 bộ chấp kịch; 3 đèn gỗ; 2 bộ đèn bằng đồng; 1 bộ lư bằng đồng…
Hiện các cơ quan chức năng đang điều tra nguyên nhân vụ việc.
Bệ đá hoa sen – một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, mang đậm phong cách nghệ thuật thời Lý – Trần. (Ảnh: lamthao.phutho.gov.vn)
Liên quan đến vụ việc, chiều nay, Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT-DL) đã có văn bản gửi Sở VH-TT-DL tỉnh Phú Thọ yêu cầu kiểm tra thực tế tại di tích, có biện pháp bảo vệ Bảo vật quốc gia Bàn thờ Phật bằng đá, đánh giá mức độ thiệt hại và đề xuất phương án xử lý, gửi về UBND tỉnh Phú Thọ và Bộ VH-TT-DL trước 10h ngày 24/10.
Chùa Phổ Quang có tên gọi khác là chùa Xuân Lũng, là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, được công nhận tại Quyết định số 92-VHTT/QĐ ngày 10/7/1980 của Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).
Chùa được xây dựng cách đây hơn 800 năm, thuộc hệ phái Bắc tông. Trước khi bị cháy, chùa Phổ Quang vẫn bảo quản vẹn nguyên những nét độc đáo trong kiến trúc thời Trần. Chùa Phổ Quang được xây dựng theo kiểu chữ “công”, lợp ngói, có hai cấp chùa.
Nhà bia tại chùa Phổ Quang. (Ảnh: lamthao.phutho.gov.vn)
Chùa cấp trên cao 10 m, dọc 7 m, gồm ba gian, có một cửa ra vào từ nhà tổ lên chùa. Chùa cấp dưới ngang 16 m, dọc 13,5 m, gồm 5 gian. Giữa chùa có bức đại tự và hai câu đối.
Sách Văn khắc Hán Nôm Việt Nam (xuất bản năm 1993) đã tóm lược nội dung khắc trên hai tấm bia đá ở chùa. Một tấm bia tạo năm 1628, cho biết ngôi chùa từng bị hỏng. Vào năm 1626, các tòa thượng điện, tiền đường, hậu đường, tam quan… được trùng tu.
Một tấm bia niên đại năm 1634, có khắc bài thơ Đường luật 8 câu của Phạm Sư Mạnh (năm 1377) nói việc đi kinh lý ở vùng này.
Trải qua thăng trầm của lịch sử, ngôi chùa lại bị xuống cấp nghiêm trọng. Dự án đầu tư tu bổ, tôn tạo di tích chùa Phổ Quang được UBND tỉnh Phú Thọ phê duyệt vào tháng 4/2016. Hạng mục gác chuông nằm trong dự án tu bổ, tôn tạo chùa Phổ Quang được hoàn thành năm 2018 với tổng kinh phí trên 3,1 tỷ đồng.
Đến tháng 4/2021, UBND xã Xuân Lũng cùng nhân dân tiếp tục thực hiện công tác tu bổ, tôn tạo hạng mục tam bảo và nhà bia với tổng mức đầu tư hơn 11 tỷ đồng.
Một bức tượng được thờ tại chùa, hồi năm 2021. (Ảnh: Nguyễn Đại Đồng /Facebook)
Công trình kiến trúc đáng chú ý nhất chùa Phổ Quang là bàn thờ Phật bằng đá hoa sen có niên đại 700 năm tuổi, được tạc năm 1388 dưới triều vua Trần Phế Đế. Bệ đá hình hộp chữ nhật, cao hơn 1 m, gồm 71 phiến đá xanh ghép lại với nhau.
Cánh sen được cách điệu chiếm vị trí chủ đạo. Bốn góc bệ đá ở tầng thứ ba có bốn linh điểu vững chãi. Bệ đá hoa sen là tác phẩm có giá trị nghệ thuật sâu sắc, hiếm hoi còn lại của thời Trần. Bệ đá gồm nhiều họa tiết gắn với Phật giáo, mô tả cuộc sống của cư dân vùng Trung du miền núi Bắc bộ.
Cùng với hình ảnh bông sen, cuộc sống trần thế cũng được miêu tả sinh động qua các họa tiết dân gian như cá lượn, sư tử vờn, hươu cặp cành hoa hải đường nở xòe…
Ngày 25/12/2021, Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận bàn thờ Phật bằng đá chùa Phổ Quang là bảo vật quốc gia.
Tam quan – gác chuông cũng là công trình kiến trúc tiêu biểu của chùa. Chuông đồng Phổ Quang tự chung được đúc vào năm 1839. Chùa Phổ Quang có bốn ngày lễ chính vào dịp Rằm tháng Giêng, ngày 8/4 (lễ tắm Phật), rằm tháng 7 và ngày 8/12 âm lịch.
Minh Long
